...Midterm...

I. Pag-umol og baruganan
1.) Unsay imong paboritong landmark sa Sugbo? Ngano man?

Akong paborito na landmark diri sa Sugbo kay ang Taoist Temple. Paborito ko ni siya kay usa man gud siya sa mga sikat na adtuanan diri sa Sugbo nga makapadala ug laing-laing tao bisag unsa pa ang imong gi-tuohan na ginoo. Usa siya ka lugar nga makapadala ug kalma sa usa ka tao, ug usa pa sad, usa siya ka ehemplo para nato, nga dili ta kailangan pareha ug tinuohan para lang magkasinabot sa usag-usa. Ang kailangan lang gyud nato kay kahibaw ta maminaw ug mo sabot sa wa nato nasabtan kay diri man ta makat-on isip usa ka tao. Diri pud molambo ang atong pangutok kay dili ra usa ka dalan ang gidagan sa atong utok. Abli siya para mo tuki sa usa ka butang, maskin-unsa pa na.

2.) Sa imong tan-aw, unsay mahitabo kon ma-absuwelto si kanhi presidente Joseph Estrada? Ipasabot ang imong tubag.

***Para nako, bati gyud kaayo ang mahitabo kung ma-abswelto si kanhi Pres. Joseph Estrada. Ang atoang pagpamalaod wala nay kwenta kay ang mga tao na klaro kaayo naay sala, gibuhi-an pa gyud. Unsa nalang kaha ang panan-aw sa mga tao sa atoang nasod pagkahuman niini? Dili gyud sakto ang pamaagi sa hustisya diri sa Pilipinas. Dili na nuon pud kasaligan ang imahe sa gobyerno. Ang panan-aw nila kay wa ra diay problema kun makabuhat ta og mga sayop kay "ok" raman diay ig human nato buhaton ni. Lisod na gyud katohoan ang atoang gobyerno ron. Daghan na nuon mosunod sa bati'ng gipakita sa usa ka politiko atubangan sa iyahang kaugalinong pinulongang nasud.

3.) Sa imong tan-aw, unsay mahitabo kon ma-konbikto si kanhi presidente Joseph Estrada? Ipasabot ang imong tubag.

***Kon ma-konbikto si kanhi pres. Estrada, us lang ang pasabot niini; ga dagan ang ligid sa atoang hustisya. Dapat lang magpadayon ang pagkaabikto sa mga tao na pareha ni Erap para makat-on ang mga trapong politiko na dili basta-basta ang pagpamakak ug pangawat sa atoang katawhan. Ug kita magpakita nila na di ta ganahan ug bulok na sistema sa atong dakbayan. Makigbisog ta para sa kaayohan sa atoang nasud.

4.) Palihug basaha ang atong nasudnong awit, Lupang Hinirang. Haom pa ba ni sa atong panahon karon? Ngano man? O nganong dili?

***Makaingon ko na dili haom sa atong panahon karon ang kanang Lupang Hinirang. Lahi paman gud kaayo ug pagtuo mga tao sa una, naa pa ta sa panahon nga kolonyal ug pangutok mga tao ug dili pajud kita sa dapat angay nato makit-an. Dapat ang atong nasudnong awit nagstorya sa naagian sa atong nasod, bati ba siya o nindot. Ang pagpasingot sa mga tao ug pagkaulipon nila sa mga langyaw, ug ang pakigbisog para maluwas ta sa dautan. Ang dapat angay buhaton sa usa ka Pinoy ug ang pagtan-aw sa atong kaugmaon. Mao na siya dapat ang unod sa atong nasudnong awit.

5.) Uyon ka ba sa paghimong nasudnong bayani ni Ninoy Aquino? Ngano man?

***Uyon ko niini kay si Ninoy usa sa mga tao ni kanta ni Pres. Marcos niadtong pag Martail Law. Wa siya nitalikod sa iyang gi-tuohan, bahala na ug kahibalo siya nga iyang kinabuhi ang kabayron niini. Makat-on unta ta dapat ni Ninoy, dili ta mahadlok sa atong gi-barugan. Dili uban tao ang maka-diktar nato niini. Ug si Ninoy usa ka ehemplo para nato nga angay sundan. Ug tungod ani, angay lang na ihimo syiang bayani.

II. Pagsumpay ug Pagmugna: Palihug paghimo og 10 ka sentences ginamit ang 10 sa mosunod nga mga pulong:
Kabilin ni lolo
Kampanaryo sa Boljoon
Bantayan sa Hari sa Mandaue
Gubat sa Tres de Abril
Pasayawa Ko, 'Day
Sakay ta sa Ceres
Pangandoy sa mas sanag nga ugma
Chicharon sa Carcar
Katugnaw sa Kantipla
Ungo sa Naga
Banay ni Mayor Andal
Kabayo ni Amorsola
Pagbalik ni Diego Salvador
Salingsing sa kasakit
Bakho sa kasingkasing
Bulawan sa lapok
Si Ponso, ang taxi driver
Inasal sa Talisay
Suruy-suroy sa Colon
Manok ni San Pedro
Martial law ni Marcos
Natunok sa kagingking
Bisag saging basta loving
Puyra gaba
Simbako

"Ang Bagdoyon nila Amorsola ug Mina"

Naay mag-amiga, si Amorsola ug Mina. Silang duha ganahan kaayo magduwa-duwadidto sa Kampanaryo sa Boljoon. Usa ka adlaw, makiglaag unta si Mina na gamit sa kabayo ni Amorsola. Apan kay kani natunok sa kagingking, wala nalang hinuon siya modayon. Ganahan pud usab mo laag si Amorsola. Iyang gi-ingnan si Mina na "Tara na! Sakay ta sa Ceres na bus unya mangadto ta sa siyudad!" Nisakay pud sila ug daon ug pwerte nilang lingawa, hilabina nga nakahapit sila'g palit ug chicharon sa Carcar pagdayong sakay sa namaligya ni-ana, ug gi-apilan pud nila ug ampao. Samtang gakaon sila, gistoryahan ni Amorsola si Mina bahin sa mga ungo sa Naga. "Simbako! Ayaw intawn ko hadluka kay talawan baya ko ug mga ungo!" nakashagit nuon gamay si Mina.

Pag-abot na nila sa siyudad, diritso dayon sila ug suroy-suroy sa Colon, pero pagkadugayan nangawala rapud sila. perting kuyawa nila! May gani naay gihinganlang taxi driver na si Punso. Naka-agi siya nila sa ilang pagkara-kara ug para. Nahuwasan silang duha sa ilang kakulba ug naghuna-huna nalang sila na mangaon sila'g Manok ni San Pedro. Hantod sa gikapoy na sila ug kinaon, ni uli na dayon sila ug nalipay rapud sa ilang kabuang sa pagadto sa siyudad!

III. Pagsabot ug Pagpasabot:
Isuwat ang imong paboritong Iningles o Tinagalog nga kanta. Dayon hubara sa Binisaya. Ipasabot ang kahulogan sa kanta. Ug nganong nahimo ni nimong paborito?

***When YOu SAyNothing at All

It's amazing how you can speak right to my heart
Without saying a word, you can light up the dark
Try as I may I could never explain
What I hear when you don't say a thing.

CHORUS:

The smile on your face lets me know that you need me
There's a truth in your eyes saying you'll never leave me
The touch of your hand says you'll catch me whenever I fall
You say it best, when you say nothing at all.

All day long I can hear people talking out loud
But when you hold me near, you drown out the crowd
Try as I may I could never define
What's being said between your heart and mine.

***Bisaya nga bersyun***

Kung Wala Kay Isulti

Kahibulungan na makasulti ka diritso sa'kong kasingkasing

Bisag wala'y isulti ikaw makahayag sa kangitngit

Busa ako naninguha pero dili ko makapagpahayag

Sa'kong gibati bisag wala kay gi-ingon

Ang hiyum sa imong nawng nagpailang kailangan ko nimo

Ang kamatuoran sa imong mata nagaingon na di ko nimo biyaan

Ang paghikap sa imong kamot nagingon na saw-on ko nimo kung matagak ko

Masmasulti nimo ug maayo nako, bisag wala kay i-ingon

Tibuok adlaw makadungog ko magstorya mga tao

Apan kung imo kung gunitan, mabungol ko sa ilang gipanghisgot

Mga kapait na ilang gihimo na dili nila mahubit

Unsay taliwala sa imong kasingkasing ug sa ako

Ang hiyum sa imong nawng nagpailang kailangan ko nimo
Ang kamatuoran sa imong mata nagaingon na di ko nimo biyaan
Ang paghikap sa imong kamot nagingon na saw-on ko nimo kung matagak ko
Masmasulti nimo ug maayo nako, bisag wala kay i-ingon

***Ganahan ko ani nga kanta kay kini ga-ingon na naay usa ka tao nga naa gyud para nimo. Ang iyahang presensiya mas importante pa sa tanang butang nga wala nay maka-explikar sa unsa'y gi-bati adtong panahona. Dili na pud importante kun unsa pa'y isulti bast nagpakita na naa gyud na ang tao para nimo kun kanus-a kinahanglan nimo siya.

IV. Madyik: Kon hatagan ka og usa (1) lang ka gahom, unsay imong pilion ug unsay imong buhaton aron pagsulbad sa mosunod:

Akong pili-on na gahom kay ang pagbasa sa hunahuna sa mga tao. Ako mabuhat niini kay:

• Kakabos sa mga Pilipinhon: Mahibaw-an nako kinsa jud ang mga politiko ang nagbinuang o ang nagtinarung sa ilang trabaho. Kay ang ugat sa pagkakabos sa atong katawhan kay ang korupsyon. Ang kwarta unta na dapat naa kanato na adto na hinuon sa bulsa sa mga trapong politiko. Makatudlo ko kinsay di angay na ipabutang sa ilang pwesto.
• Pagkabungkag sa mga pamilya: Ako mabuhat para nila kay basahon nako ilang hunahuna ug tan-awn jud kung unsa jud ang ugat ug ngano magbungkag jud ang pamilya. Unsa jud ang tinuod na problema nila. Kung mabuhat ko ni, makabuhat ko ug solusyon para kini malikayan.
• Terorismo: Kung makahibaw ko kung gi-unsa nila pagkuha ug mga tao ug unsaon nila pagsulod sa ilang mga hunahuna na buhaton ang terrorismo, makahimo pud ko ug solusyon para makontrahan kini. Kay mga terrorista naa man kuno sila'y mga ideolohiya nga nasayop na hinuon, nabalibali na nuon ug ingon niya makabuhat sila ug bati kaayo mga butang para lang ana. Dapat lang na makontrahan.
• Aborsiyon: Makabasa ko sa gihunahuna sa bata, ug pwede nako ingnan ang ilang mga ginikanan kung unsa'y gipang-ingon sa bata bisag naa pa siya sa tiyan sa inahan. Para pud unta makonsensya sila kay dili siya sala sa bata nga naa siya sa kalibutan.
• Kahakog

V. Tambag:

Kon ikaw si Pres. Arroyo, unsay imong buhaton sa nahibiling tulo ka tuig sa imong termino sa mosunod nga mga natad:

• Ekonomiya- Bayaran ni nako og hinay-hinay ang atoang utang sa ubang nasud. Maghimo pud ko ug mga pabrika para matubag ang problema sa kadaghan na wala'y trabaho sa atoang nsaud. Isaka pud nako ang minimum wage para ang mga kawani kay naay igong sweldo para ipakaon ug buhi sa ilang isig kapamilya. Ug mangita pud ko og paagi na malikayan ang pag "brain drain" sa mga propesyonal sa atoang nasud.
• Politika- Mangita ko og paagi aron mawagtang ang mga trapo sa atoang sistema, ug ang mga kurakot pud. Dili ko mosugot nga ang atoang kanasuran kay gipanguluhan og mga bakakon ug mga kawatan sa lain-laing sektor sa atoang gobyerno. Ilisan nako ang mga taga-COMELEC ug usbon ang sistema sa atoang pagboto aron makasigurado na walay makatikas igka-sunod na eleksyon.
• Kultura- Ipatudlo nako ang importansya sa atoang kaugalingong mga produkto, kanta, sayaw ug uban pa. Magbutang ko og mga programa sa mga eskwelahan na maka-pukaw sa pagkanationalista sa Pinoy ug pagbutang sa atoang utok na dili mas maayo ang mga langyaw kaysa kanato. Dili pud angay ikalimot ang mga garbo sa Pinoy sa laing-laing industriya, ug ipakita na mahimo ra nato makipaghalubilo sa ubang nasud.
• Kalikopan [environment]- Ang paghatag importansya sa atoang mga kalasangan--mao ni siya ang tubag sa mga baha ug uban pang problema sa atoang kalikopan. Tubag pud ni siya sa pagkahubas sa atoang tubig kay ang mga lasang naghatag nato pg iyang kaugalingong tubig pinaagi sa mga "spring." Ipadakop gayud ang mag "smoke belching" sa dalan ug mangita og paagi na mailisdan ang gas sa mas diling kuyaw na alternatibo.
• Amnestiya sa mga rebelde- Ako ipadayon ang "peace talks" namo. Ipadakop gauyd ang mga bandidong grupo parehas sa Abu Sayaff, unya sa uban, pangitaan og paagi aron mahibaw-an unsay mabuhat aron naay tubag sa padayon na rebolusyon. Dili na mosugot sa mga "political killings," ug ipapangita gayud ang mga gipang patay ug ang mga nangawala, ug tagaan og hustisya ang mga pamilya. Kailangan mahibaw-an kun kinsa ang nagbuhat niana.